SIARY – KALENDARIUM – Szkic do Monografii Siar

Obejmuje lata: od 1388 do 1536

Co, działo się, (szkic historyczny), w relokowanym, na zasadach nowego prawa niemieckiego, (naz-wanego od miejsca pochodzenia – Magdeburga), magdeburskim, sołectwie wsi królewskiej S i a r y, spróbujemy ustalić, ze skąpych notatek, – kartoteki historycznej, udostępnionej autorowi Szkicu… przez pana dr Franciszka Sikorę – historyka (sygiel aut. FS.), z Pracowni Słownika Historyczno-Geograficznego PAN w Krakowie.

Kartoteka, zawiera jedno, lub kilku zdaniowe zapiski informacyjne, napotykane i skrzętnie wyłuskiwane, z akt Grodzkich Bieckich (GB), Grodzkich Ziemskich (CB), i innych. Treść tych zapisów, zaznaczona będzie pogrubioną k u r s y w ą. Źródła historyczne, z których zaczerpnięto te zapiski, będą oznaczone symbolami w nawiasach. Ustalenia, domniemania i komentarze autora Szkicu…, normalną czcionką.

W pierwszych latach, po relokacji królewskiej wsi S i a r y, ale również później, aż po współczes-ność, we wsiach: Siary i Sękowa, zarówno sołtysi tych wsi, jako też, rody kmiece, wzajemnie się wspierali, zamieniali funkcjami i przenikali w koligacjach rodzinnych. Król Władysław Jagiełło, dokonując ponownej lokacji wsi, nad potokiem Siara, nie nadał tej wsi, nowej nazwy, jak to było wówczas we zwyczaju, lecz pozostawił tę kwestię, wyznaczonemu sołtysowi wsi. Jak, nazywała się wieś, sprzed ponownej lokacji, (poprzednia), nie można współcześnie, jednoznacznie określić.

Jest r o k 1388.

Król , Władysław II Jagiełło , powierza zasłużonemu rycerzowi ,Dobiesławowi Sosze (Socha) , ponowną lokację wsi (de novo locandi) , nad, i wzdłuż potokiem Siara, na obszarze 24 łanów teutońskich (niemieckich) . Nadaje również tej wsi, sołectwo na obszarze 2 łanów teutońskich . A dla rectora kościoła tamże, 1 łan (CB – Castrensia Biecensia – Akta Grodzkie Bieckie, str. 437 do 440, ora ZDM – Zbiór Dokumentów Małopolskich, zapiska nr 1542).

W r o ku 1403.

Filip de Siary, pozwał kmieci z Męciny… (CB nr 1, str. 100).

Dlaczego, tenże Filip z Siar, w 15 lat po relokacji wsi, pozywa kmieci z Męciny? Siary nie graniczyły z Męciną. Kim był, w sensie statusu społecznego, tenże Filip, że miał prawo pozywać kmieci? Przypuszczalnie, mógł być synem Dobiesława Sochy – sołtysa, lub bliskim jego powinowatym, a jednocześnie mógł posiadać rolę kmiecą w Sękowej, na pograniczu ze wsią Męcina. Musiał on być, w sensie statusu społecznego, co najmniej kmieciem, aby móc pozywać kmieci. A może, był on tubylcem, byłym sołtysem wsi Sękowa sprzed ponownej lokacji wsi Siary? Może kmieciem, ocalałym po spustoszeniu wsi przez Tatarów lub sąsiadów z południa? Za taką interpretacją tej kwestii przemawia imię, jednego z dwu patronów, starego kościoła w Sękowej, mianowicie: Filip (!). Tenże Filip de Siary, mógł być fundatorem pierwszego kościoła, na pograniczu Siar i Sękowej, jak chce i głosi legenda. Autor Szkicu…, skłania się, ku takiemu rozwiązaniu tej kwestii. (Imię Filip, przewija się i występuje w Siarach, do współczesności, tylko w jednej rodzinie).

Również w 1403.

Dobiesław de S i a r y … (CB nr 1 str. 101).

Dobiesław z Siar, to nie ktoś inny, lecz pierwszy sołtys Siar po relokacji, – Dobiesław Socha. Zapiska znajduje się na następnej stronie księgi CB nr1, czyli na str. 101, tuż za pozwem Filipa. Może to być oblat, czyli wpis do akt Grodzkich, Bieckich, na posiadanie wsi i sołectwa.

W r o k u 1406.

B i e c z, 11 listopada …Król , Władysław II Jagiełło , powierza Dobiesławowi Sosze z S i a r , osadzenie na prawie niemieckim, wsi B l i z n e w powiecie Sanockim (aktualnie Brzozowskim, Sz. M.),nad rzeką Stobnicą Ma mieć tam również sołectwo. (ZDM nr 1699).

W r o k u 1410.

W lipcu, jak powszechnie wiadomo, połączone wojska króla Władysława II Jagiełły, staczają zwycięską bitwę z Krzyżakami, na polach, pod Grunwaldem. W bitwie, uczestniczy obligatoryjnie, ale również, zobowiązany królowi za otrzymane dwie wsi – sołectwa, wierny królowi rycerz, sołtys dwu wsi: Siar i Blizne, – Dobiesław Socha, występujący konno-zbrojnie wraz z kusznikami – łucznikami, i zapewne również, z konno – zbrojną gromadą i może z balistą.

O Dobku z Dobieszyna, parafia Jedlicze k/Krosna n. Wisłokiem, słynnym rycerzu, który wsławił się pod Grunwaldem, razem z Zawiszą Czarnym i Brąglewskim, wspomina ks. W. Michno, w swym Pamiętniku, (Muzeum Regionalne PTTK w Gorlicach).

Prawdopodobnie, Dobiesław Socha, to właśnie, ów Dobek, z Dobieszyna, później de Siary i de Blizne.

Czy sołtys Siar, rycerz, Dobiesław Socha, powrócił do wsi Siary po grunwaldzkiej bitwie? Autor Szkicu…, osobiście przypuszcza, że jednak nie powrócił, gdyż, prawdopodobnie, poległ w walce. Ale, nie można się przy tym przypuszczeniu upierać. Może zmarł śmiercią naturalną. Śmierć Dobiesława Sochy, potwierdza kolejna zapiska.

W r o k u 1426.

W szesnaście lat po bitwie grunwaldzkiej.

Katarzyna, wdowa po sołtysie de Schari …(CB2 str. 200).

Aż się uprasza, aby tak rzecz ująć: Katarzyna, wdowa po sołtysie Siar, Dobiesławie Sosze. Może dokonuje oblatu, (zapisu, przepisania), dziedzicznego sołectwa po mężu Dobku na siebie, może na swoje – ich dzieci.

Również 1426r.

Maciej kmieć de Schyari pozwał sołtysa i jego ludzi z Richwaldu, Wołochów o kradzież …(CB4A str.3).

Gdy kobieta- wdowa, dzierży sołectwo, i nie potrafi zorganizować obrony wsi, przed nieżyczliwymi sąsiadami, skutki bywają opłakane. Czyli, na pochyłe drzewo wszystkie kozy skaczą…

Kto był zacz, ów sołtys z Rychwałdu, dowiadujemy się z dokumentu wystawione- go przez braci: Jana i Jakuba Karwacjanów – Gorlickich, właścicieli wsi Rychwał, wydanego w Gorlicach, w drugiej połowie grudnia, 1417 roku ,(oryg. W Muzeum Regionalnym PTTK, w Gorlicach). W dokumencie tym, określają oni, powinnoś- ci sołtysa Rychwałdu, wsi, na prawie niemieckim jeszcze, niejakiego – Klimy. W okresie późniejszym, w 1426 roku, być możliwe, że było to już prawo wołoskie skoro zapiska, określa dobitnie narodowość pozwanych.

W r o k u 1430.

Maciej, kmieć z Siar, zapewne sprawę w sądzie Grodzkim Bieckim wygrał, ale musiał, z Siar, się wyprowadzić, gdyż w roku 1430, znajdujemy w aktach Grodzkich Bieckich zapiskę:

Maciej de Sanccowa…(CB2 str. 275).

Może ów Maciej, chciał po prostu, uniknąć zemsty sąsiadów Wołochów.

W r o k u 1432.

Piotr sołtys de Szary… (CB2 str.291).

Jest, zatem, kolejny sołtys w Siarach. Wydaje się nawet, że jest on również, sołtysem w Sękowej, gdyż w tym samym roku, 1432, w aktach (CB2 na str. 283), ale nieco wcześniej, zapisano: Piotr sołtys de Sancowa…

Brak zapisów, lub nie natrafienie na te zapisy, przez Historyków, w Księgach bieckich, wskazuje na to, że sołtys Piotr, był sołtysem podwójnym, wsi Siary i Sękowa, przez okres, około 12 lat .

W r o k u 1444.

Pojawia się zapiska…Gedca (Gedko) , de Sary sołtys… (CBstr.291). Tenże Gedko, lub jak zapisano, Gedca vel Gedka, jest równocześnie, sołtysem w Sękowej, od roku 1443.(CB2 str. 373,374).

W r o k u 1445.

Wojciech syn Gedki, sołtysa de Syari (i Sękowej. Sz. M.), z polecenia ojca, zrezygnował z łanu sołectwa (jednego), na rzecz Piotra Kansy, jego zięcia, i Elżbiety, jego wnuczki. Tenże Piotr Kansa, dzierżyć ma, przez 6 lat, także karczmę, poczem ma powrócić ona (karczma) do sołtysa. Jeżeli zaś ten Piotr, sprzedałby komuś, (nabyte realności, Sz. M.),to wtedy, nabywca ma zapłacić sołtysowi (Siar,Sz. M.) czynsz. (CB2 str.375).

W r o k u 1448.

W aktach Grodzkich Bieckich odnotowano.

Małgorzata, siostra Wojciecha i Andrzeja, sołtysów z Siar i Sękowej, (CB3str.419). Przypuszczalnie, w Siarach, ciągle mamy do czynienia, z dziedzicznymi potomka- mi Dobiesława Sochy i jego żony Katarzyny, wdowy po Dobiesławie, sołtysie Siar. Gedko lub Gedka, syn Dobiesława i Katarzyny, ma troje dzieci (?); Małgorzatę, Wojciecha i Andrzeja. Małgorzata, zamężna (?), ma córkę Elżbietę, którą poślubił, Piotr Kanscha.

W r o k u 1452.

Wojciech (syn Gedki , Sz. M.), sołtys de Syari położył 5 grzywien za część roli tegoż (tam) sołectwa w Siarach , którą to część , swej siostrzenicy , żonie Piotra Kanschy , z tytułu jej części ojcowizny dał , którą to część też Elżbieta , żona Piotra sprzedała za 14 grzywien. (CB3str. 476).

W świetle tej zapiski, można zadać następujące pytanie: komu, Elżbieta, córka Małgorzaty, córki Gedki, syna Dobiesława i Katarzyny Sochów, a żona Piotra Kanschy, sprzedała część roli, dziedzicznego sołectwa w Siarach, za 14 grzywien, razem z czynszem dzierżawnym?

W r o k u 1453.

Rolę w Siarach, czyli jakąś część sołectwa, kupił, lub odkupił od Elżbiety, : …Wojciech sołtys de Sanccowa kupił role w Siarach od Piotra Kanschy … (swego szwagra Sz.M). (CB3 str. 483).

Tak więc, połowa sołtysiej roli w Siarach, z której zrezygnował, w roku 1445, Wojciech, na polecenie swego ojca, Gedki, ówczesnego sołtysa Siar i Sękowej, powróciła do poprzedniego sołtysa, który…

W r o k u 1457.

Wojciech sołtys de Syari … (CB3str.504). Obejmuje sołectwo w Siarach ponownie.

W r o k u 1459.

W aktach Grodzkich Bieckich, pojawiają się dwa zapisy.

…Wojciech niegdyś sołtys de Syari … (CB3str.520).

…Szlachetnie urodzony Piotr Franczuch de Nossaczowicze…(CB3str.520).

Zapisy te, bez żadnych innych informacji, są zaskoczeniem i budzić muszą zdziwienie. Bo oto nagle, po rodzinnych roszadach, w obrębie królewszczyzny, rycerskiego, dziedzicznego sołectwa w Siarach, pojawia się jakiś szlachcic, Piotr Franczuch z Nossaczowicz (prawdopodobnie w powiecie tarnowskim), i obejmuje sołectwo w Siarach. Czy jest on, członkiem rodziny Sochów? Może, przez ożenek Czy sołectwo w Siarach, zostało nadane mu przez króla, za jakieś szczególne zasługi. A może, po prostu, nabył to sołectwo, od dotychczasowego sołtysa, Wojciecha,- nie wiadomo. Z dalszych zapisów wynika, że była to tylko połowa sołectwa, na jednym łanie niemieckim.

W r o k u 1460.

W aktach Grodzkich Bieckich, jest dwa zapisy dotyczące rodziny Sochów. Pierwszy: …Wojciech, sołtys z Siar (na połowie sołectwa Sz. M.), ustąpił Mikołajowi i Sosze (przypuszczam, Saszce – Staszkowi.Sz.M.), swoim synowcom stryjecznym braciom, sołectwo w Sękowej .(CB3str.527).

Drugi: …Mikołaj i Socha ( Saszka – Staszek Sz. M), bracia stryjeczni, sołtysi w Sękowej, ustąpili sołectwo w Siarach opatrznemu (mąż opatrznościowy – ratunek Sz.M.), Wojciechowi, stryjowi swemu, sołtysowi tamże. (CB3str.528).

Przychodzi na myśl porzekadło: i wilk syty i owca cała. Tak więc znów, dziedzice Dobiesława i Katarzyny Sochów, dzierżą sołectwa w Siarach i Sękowej. W Siarach, w dalszym ciągu, sołtysem połowy sołectwa, jest Wojciech, wnuk Dobiesława Sochy. Natomiast sołectwo w Sękowej, a właściwie również jego połowę, lub nawet trzecią część, dzierżą po połowie, synowie Andrzeja, brata Wojciecha, czyli, Mikołaj i Saszka – Stanisław.

W r o k u 1463.

Zapisano:… szlachetny Franczuch sołtys de Syari…(CB3 str. 549).

Z zapisu, w roku 1459 wiemy, że szlachcic Franczuch, ma na imię Piotr. A w kolejnej zapisce, roku 1463, wyjaśnia się tajemnicze nabycie części sołectwa w Siarach.

Również 1463.

Wojciech kmieć de Sancyca (Sękowa) niegdyś sołtys z Siar zeznał, że od Franczucha sołtysa w Siarach, otrzymał 40 grzywien za sołectwo w Siarach, a ponadto tamże, zobowiązał się mu wypłacić 10 grzywien za rok (w 1464 r.) i 8 grzywien pozostałych, za 2 lata (w 1465 r.) . (CB3 str.550).

Już wiemy, że Wojciech z rodu Sochów, niegdyś sołtys dwu wsi: Siar i Sękowej, sprzedał swoje sołectwo w Siarach, szlachcicowi, Piotrowi Franczuchowi (nic więcej o nim nie wiemy), za łączną sumę, 68 grzywien.

W r o k u 1464.

Szlachetny Piotr Franczuch sołtys w Siarach…(CB3str.560).

Jest to początek oblatu Piotra Franczucha, czyli umocowania się prawnego, na sołectwie w Siarach, przeprowadzane w aktach Grodzkich Bieckich, a zarazem, odnotowanie, zapewne, zapłacenia pierwszej raty, pozostałości należnej za sołectwo. Już teraz zapisać można, że dzierżył on (Franczuch) sołectwo w Siarach, przez 8 lat.

W r o k u 1465.

Wojciech niegdyś sołtys de Syary …(CB3str.591).

Ten zapis, to kolejne skwitowanie należności za sprzedane sołectwo w Siarach, a jednocześnie, ostatnia wzmianka o tym sołtysie z rodu Sochów w Siarach. Bowiem, Wojciech Socha, wkrótce zmarł. Nie wiemy, czy śmiercią naturalną, czy w walce, przy boku króla, czy innym rodzajem śmierci. Nie wiemy również, ile lat żył. Ale, w przybliżeniu, możemy ustalić, ile lat dzierżył sołectwa w Siarach i Sękowej. Z wyliczenia wynika, że w Sękowej, był on sołtysem lat 22,a w Siarach, lat 20. Odnotować należy, że był on sołtysem mądrym i sprawiedliwym dla swojej rodziny. Jakim był natomiast sołtysem, dla pozostałych mieszkańców Siar i Sęko-wej, tego nie wiemy.

W r o k u 1467.

Znaleziono zapiskę informacyjną, potwierdzającą, że zmarł sołtys Siar i Sękowej, Wojciech z Sochów.

Katarzyna, wdowa po Wojtku, sołtysie z Siar (i Sękowej, Sz. M.), (CB3str.578).

W zapisce tej, następuje zapewne formalne zrzeczenie się praw – i przekazanie sołectwa w Siarach, nowemu sołtysowi, szlachetnemu Piotrowi Franczuchowi. Jednak dziedziczni potomkowie Dobiesława Sochy, egzystują nadal w Sąsiedniej Sękowej i dzierżą tam sołectwo. Przypomnieć należy, że Wojciech, po sprzedaniu sołectwa w Siarach, osiadł w Sękowej, na swojej części jako kmieć, (1463 rok), tam też, zapewne, zmarł, gdyż w roku1478, w Kalendarium Sękowej, odnotowa- no: …szlachetna Katarzyna, (wdowa po Wojtku),niegdyś dziedzicu Siar. (CB3st. 715)

W r o k u 1467.

W aktach Grodzkich Bieckich, odnotowano już, nowego sołtysa Siar, mianowicie: Andrzej Wengdyn sołtys z Siar… ( CB3 str.579). Kim był, skąd przybył, w jaki sposób nabył sołectwo, nie wiadomo. Może to nazwisko, tak jak wiele innych, w Średniowieczu, trudno było zapisać po polsku, a jeszcze trudniej, odczytać. Możliwe również, że brzmiało to nazwisko, Węgrzyn, przybysz z sąsiednich Węgier. Dzisiaj, zapewne tego nie ustalimy. Ale, mógł to być także, ktoś z rodziny Sochów, obejmujący jakieś resztki z sołectwa. W Sękowej, był – żył, ongiś, w 1445 roku, Andrzej, – sołtys, syn Gedki i może to on, (nabywa), powraca na to dziedziczne sołectwo. W każdym, bądź, razie, jest to jedyna wzmianka o tym sołtysie, który dzierżył sołectwo w Siarach, 8 lat, zwłaszcza, że zapiska ta, następuje w tym samym roku, księdze, i kolejności, po zapisie: …Katarzyna, wdowa po Wojtku sołtysie. Za takim, jak przytoczono, rozwiązaniem tej kwestii; – zamianą, przemawia również pojawienie się, w kalendarium Sękowej, w roku 1478, zapisu: Katarzyna, niegdyś dziedzic z Siar.

W r o k u 1475.

Sołectwo w Siarach, należy już do szlachcica, z pobliskiej Kobylanki. … Szlachetny Jan Baran, de Kobylanka, sołtys w Siarach, winien jest 11 florenów węgierskich, szlachetnemu Mikołajowi de Sokol, jeżeli nie zapłaci w terminie, da mu uwiązanie do swych kmieci w Siarach, mianowicie: Skorupa i Piotra Przesnosek …(CB3str.660).

Z tej zapiski, dowiadujemy się, że w roku 1475, na sołtysich łanach, w Siarach, osadzeni byli kmiecie. Byli to, niejaki Skorupa i Piotr Przesnosek. Stali się oni zakładnikami, zabezpieczeniem – poręczeniem, na kwotę 11 florenów węgierskich, w interesach, nowego sołtysa Siar, szlachcica, Jana Barana ze wsi Kobylanka.

W latach, 1476 do 1477.

Zapiska w aktach Grodzkich Ziemskich:…szlachetny Jan Baran soltys de Siary…(CB3str.674do676).

Umacnia się na sołectwie w Siarach, ale nadal prowadzi jakieś niejasne interesy; wynika to z dalszych zapisów w księgach Grodzkich Bieckich.

W r o k u 1477.

Nadal, …szlachetny Jan Baran, de Kobylanka, sołtys de Szari, zastawił, za 16 florenów węgierskich, szlachetnemu Stanisławowi Schalowskyemu, sołtysowi w Sękowej, dwóch kmieci, przynależnych do sołectwa w Siarach…(CB3str.680) .

Wygląda na to, że poprzedni zapis, dotyczył uwolnienia się z długu 11- florenów węgierskich, sołtysa Siar, który to dług, ciążył na nim, na rzecz Mikołaja de Sokół.

Nazwiska, (przezwiska), już znamy; Marcin Skorupa i Piotr Przesznosch, są warci już…16 florenów węgierskich. Owi kmiecie, osadzeni na łanach sołtysich w Siarach, należą już do szlachetnego Stanisława Szalowskiego, który jednak, nie upatruje, w dłuższym posiadaniu tej tenuty, żadnego interesu, gdyż natych- miast, jeszcze w tym samym roku…

W r o k u 1477.

Szlachetny Stanisław Szalowski i Bogusław (Boguchwał) z Kowalowów dokonali zamiany: Stanisław dał Bogusławowi swe sołectwo w Sękowej za sołectwo w Zagórzanach i Moszczani (Moszczenicy) , a ponadto dodał mu 150 grzywien. …(CB3str.691).

A następnie, również…

W r o k u 1477.

Stanisław Szalowski ustąpił Bogusławowi (de Kowalowy) tenutę, którą miał za 16 florenów węgierskich, od pana Jana Barana, na dwóch kmieciach sołtysich w Siarach, a mianowicie na Skorupie i na Przesnoszku.. (CB3str.692).

W r o k u 1480.

… Szlachetny Boguchwał sołtys w Siarach…(CB3str.751).

W Siarach, jest jak gdyby dwóch sołtysów. Posiadaczem – dzierżawcą całej wsi, jest szlachetny Jan Baran de Kobylanka, a posiadaczem tenuty na kmieciach sołtysich, jest szlachetny Boguchwał, de Kowalowy. Dzierży on również sołectwo w Sękowej.

W r o k u 1485.

Bogusław de Sary… (TB2 s.141. Akta Ziemskie Bieckie). Umacnia się, utwierdza na kmieciach sołtysich w Siarach.

W r o k u 1492.

Jan Olbracht (Albertus, król Polski Sz. M.), uwalnia na lat 3 poddanych ze wsi królewskich Siary i Sękowa, w powiecie Bieckim , którzy z o s t a l i s p a l e n i d o s z c z ę t n i e przez wrogów , od wszelkich poborów… (MRPS II str.48, aktualnie MS – Matricularium).

Wydarzenia w Siarach i Sękowej, które były przyczyną i podstawą uwolnienia tych wsi, od wszelkich poborów, rozegrały się w okresie, pomiędzy rokiem 1485, a 1492. Sołectwo w Siarach, dzierżył wówczas sołtys, szlachetny Jan Baran, de Kobylanka, a właścicielem tenuty, dwu łanowej sołtysiej, był Boguchwał de Kowalowy. Co, wydarzyło się wówczas w Siarach i Sękowej? Spróbujemy się tego domyślić i ustalić. Podkarpacie, a więc, również wsi Siary i Sękowa, jako pograniczne, nękane były ustawicznie, od wschodu i południa, to przez najazdy Mongołów, zwanych Tatarami, to przez, napływających i osadzających się Wołochów, to przez sąsiadów, Węgrów i Czechów. Przypuszczalnie, Siary i Sękowa, zostały doszczętnie spalone, przez mieszaninę oddziałów węgiersko – wołoskich, dowodzonych przez króla węgierskiego, Macieja Korwina, a dzieła dokończyli Czesi, pod wodzą Władysława Jagiellończyka, w bratobójczej wojnie o tron, z Janem Olbrachtem. Tenże królewicz – książę, obowiązany był, w imieniu swego ojca, Kazimierza Jagiellończyka, patrolować, strzec i bronić, południowo – wschodnie rubieże Korony. W roku 1487, przepędza i zwycięża Tatarów. W latach 1490 do 92, walczy o tron węgierski, po śmierci króla Macieja Korwina. Niestety, 1 Stycznia, 1492 roku, dowodzący czeskimi wojskami Władysława Jagiellończyka, brata Jana Olbrachta, Jan Zapolya, zadaje polskiemu królewiczowi, druzgocącą klęskę, pod Preszowem, kończącą się niewolą Jana Olbrachta. (Wkrótce, przez brata uwolniony). Przewalające się, tam, i z powrotem, przez tereny przygraniczne, walczące wojska, dokonywały dzieła zniszczenia. Nie oszczędzono również wsi, Siary i Sękowej.

Skracając wydarzenia historii, 23 września, 1492 roku, Jan Olbracht, zostaje obrany królem Polski. Wkrótce wydaje przywilej, o 3- letniej wolniźnie, dla doszczętnie spalonych wsi podkarpackich, w tym, dla wsi Siary i Sękowa, przez które to wsi, zapewne niejednokrotnie, na koniu przejeżdżał, wiodąc swych wojów na wojny z wrogami.

Po doszczętnym spaleniu Siar i Sękowej, nie pierwszym, i nie ostatnim, w dziejach tych wsi, przyjdzie ciężki okres zbierania się i odnajdywania, ocalałej ludności, rozproszonej i ukrytej gdzieś, po okolicznych lasach. Nie wykluczone, że dzieła spustoszenia wsi, dokonywali beskidzcy i podkarpaccy zbójnicy, zwani Beskidnikami, grasujący po obydwu stronach granicy.

…Po wojnach, węgierskich i czeskich, przyszła zaraza, i dokończyła dzieła. (Krystyna Pieradzka, Na szlakach łemkowszczyzny).

W r o k u 1503.

W aktach Ziemskich Bieckich zapisano: …Jan Baran de Siary dziedzic (TB4str.82). Jest to ostatnia zapiska informująca, że szlachetny Jan Baran z Kobylanki, jest dziedzicznym sołtysem wsi Siary, gdyż…

W r o k u 1508.

W księgach Rachunków Bieckich odnotowano jakąś transakcję w Siarach (?), określając wielkość sołectwa, na 1 i ½ łana…(RB), ale w notce, w Rejestrze Poborowym, w Archiwum Głównym w Warszawie, jest zapis, że…

W r o k u 1508.

W Siarach,…2 łany…Czyli tak, jak w dokumencie lokacyjnym, z 1388 r. określono.

W r o k u 1509.

Stanisław (Mikołaj) Syemichowski (Siemirzowski (?), sołtys w Siarach i Sękowej … {MRPS, (MS – Matricularium IV2, 9290)}.

Nie ma żadnej innej informacji, kto to jest i w jaki sposób, stał się on posiadaczem sołectwa w Siarach i Sękowej. Ale, kolejna zapiska, przynosi nikły ślad informacyjny.

W r o k u 1512.

Skonfiskowane posiadłości Mikołaja Syemichowskiego (Siemirzowskiego), de Schankowa i de Syary zostały nadane Bernardowi Potockiemu dworzaninowi…{ MRPS,(MS – Matricularium IV,1627)} .

Do wyjaśnienia jest kwestia, dzierżenia wsi Siary i zapewne Sękowej, w roku 1581, a więc 60 lat później, przez szlachetnego Barthossa Siemirzowskiego, zapewne dziedzicznego potomka, Stanisława vel (Mikołaja), Siemirzowskiego, skoro Siemirzowscy, wsi te, mieli mieć przez króla skonfiskowane. {zapiska nr 7064. (1), Księga Gromadzka Wsi Siary, 1581-1714 t.2,- Bolesław Ulanowski}.

Nasuwać się musi pytanie, dlaczego i kto, skonfiskował sołectwa? Otóż, takie prawo posiadał tylko, nie kwestionowany właściciel wsi, a więc, król. Był nim, na owe czasy, Zygmunt I Stary, piąty syn, Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety z Habsburgów, Rakuskiej. Można przypuszczać, że konfiskata nastąpiła dlatego, iż ówczesny dzierżawca, wsi: Siar i Sękowej, tenże Stanisław lub Mikołaj, (może binomine, takie imiona znajdujemy w zapisach), Syemichowski vel Siemirzowski, zapomniał, o ciążącej na nim powinności, wystawienia konno-zbrojnych kuszników, łuczników, oraz stawania osobiście przy królu, gdy zajdzie taka potrzeba.

Taka potrzeba zaszła, gdy na przełomie marca i kwietnia,1512 r., południowo – wschodnie rubieże Polski, najechali, po raz nie wiadomo który, Tatarzy.

Sołectwa w Siarach, i w Sękowej, dostają się przejściowo w ręce, dworzanina Zygmunta Starego,- Bernarda Potockiego, z rodu Śreniawitów. Widocznie, przyniosły mu one, sporo dochodu, gdyż wkrótce jego potomek lub brat, Jan Potocki, gorliwy kalwin, nabył kilka wsi ruskich w starostwie bieckim, między innymi, wieś Łużną koło Gorlic. Z tej to rodziny Potockich, wywodzi się słynny polski poeta, – Wacław Potocki, z Łużnej.

Może to właśnie dlatego, że Potoccy byli kalwinami, utracili wsi, Siary i Sękową, na rzecz biskupa krakowskiego, ………………?, Wsi te, weszły wkrótce, w skład sądeckiego klucza biskupiego…

W r o k u 1529.

Siary i Sękowa Sądecki klucz biskupi, dziesięcina pienięzna należy do biskupa krakowskiego… (L R j 21 v. – Liber retaxationum).

W r o k u 1529.

Również: … Sękowa – parafia, pobiera dziesięcinę pienięzną od sołtysów w Sękowej i Siarach , czynsz od kmieci w Siarach , meszne w Sękowej i Siarach, mensalia od chałupników w Sękowej… (L R j 94v.).

W r o k u 1536.

Odnotowano: …3 łany, młyn dziedziczny o 1 kole, karczma (i) 4 pręty, włączone do folwarku …(RP, Rejestry Poborowe, Archiwum Główne w Warszawie).

Wszystko wskazuje na to, że rozpoczął się, proces wywłaszczania, dziedzicznych właścicieli ziemskich, dziedzicznych karczem, również pastwisk gromadzkich, (wygonów), na rzecz sołtysów – osadczów i zawłaszczanie przez tychże sołtysów, – (włączanie), pozyskiwanych obszarów i dóbr do folwarków, aby czerpać zeń, dodatkowe korzyści…

Był to, ostatni zapis zaszłości w Siarach, począwszy od nowej, (ponownej), lokacji wsi Siary w 1388 roku, do roku 1536, pozyskanych fiszek, opracowanych, przez autora Szkicu…, ze skąpych, przeważnie jednozdaniowych, notek, pozyskanych z kartoteki, – Pracowni Słownika Historyczno – Geograficznego, P A N- w Krakowie.Udostępnione Autorowi Szkicu…przez p. dr Franciszka. Sikorę.

Tabela – Kalendarium

Wsi królewskiej S i a r y, w latach 1388 do 1536.

Sporządzona przez Autora Szkicu…, synteza, na podstawie ustalonych i zapisanych zaszłości, sprowadzającej te zaszłości do dat, liczbowych czasokresów, nazwisk; książąt i królów panujących, nazwisk sołtysów osadzających mieszkańców Siar, oraz nazwisk nielicznych kmieci, które w tych zapisach się pojawiają. Będzie to zestawienie, w formie tabelarycznej.

P o d r o z d z i a ł …

Synteza, w formie tabel, zestawień i wyciągów,

opracowana przez autora Szkicu… na podstawie 91 zapisów w Księdze gromadzkiej wsi Siary, z lat 1581 do 1714 (B. Ulanowski, Starodawne Prawa polskiego Pomniki, T. 12, Księgi Sądowe Wiejskie, t. 2 str. 257 do 288).

Tab. 1. Wg B. Ulanowskiego. Sołtysi wsi S i a r y. (lata 1581 – 1714).

Tab. 2. Wg B. Ulanowskiego. Wójtowie i ławnicy przysięgli Sądu wójtowskiego wsi Siary.

Siarski młyn o 2 kołach; młyny, tartak, olejarnia, z przynależnymi: ćwierć rolą młynarską, położoną powyżej roli W. Siegły,- Mikruty, od wsi, do granic, z Ropicą polską i trzy ogrody; dwa przy młynie, jeden powyżej Urbana.

Tab. 3. Wg B.Ulanowskiego. Młynarze wsi S i a r y.

Zakoñczono zestaw . młynarzy Siar, na poz. 15 Sz.M.

Karczma wsi S i a r y, od czasów ponownej lokacji wsi, w 1388 r., zbudowana była na nawisu, współczesna dzielnica szlabant (szlaban), na rozdrożu; ku Węgrom, (przez wieś Sękową), Rychwałdowi – (Owczarom) i Gorliczy – (Gorlicom), oraz do Koźleńca i Pustego pola, przez które, przebiegała dawna droga, ku Węgrom. Role karczmarskie, (co najmniej, 2), na szerokość, obejmowały tereny, od współczesnej drogi do Ropicy polskiej, przebiegającej pomiędzy Hajdukiem a Koniecznym, po granice, pomiędzy Bolkiem, a Szafarzem, (nie wykluczone, że po kres Bolkówki, na nawisu pod dworem). Natomiast wzdłuż, od zakola współczesnej rzeki Sękówki, w pobliżu, współczesnego, mostu i drogi do cmentarza, po obydwu stronach dawnego koryta potoku Siara, aż do końca ogrodu, posesji karczmarskiej Koniecznych,- współcześnie. Przez tereny karczmarskie, płynął potok zwany Słotwina. (Płynie on do dzisiaj, w szczątkowej postaci rowu, począwszy od miejsca, za ogrodem Koniecznych, przepustem pod gościńcem węgierskim, obok posesji Szafarza (nazwisko), i arcyciekawego wzgórka, kryjącego zapewne w swym wnętrzu, jakąś tajemnicę z przeszłości, i dalej, obok białej bramy, granicą, z terenem dworskim, ongiś, Władysława Długosza, wpadając dawniej do potoku Siara, a współcześnie, do rzeki Sękówki).

Tab . IV. Wg B.Ul. Karczmarze wsi Siary.

Tabela zakoñczona na pozycji szóstej Sz.M.

Zestawienie tabelaryczne zapisów w Księdze gromadzkiej wsi Siary, stanowiące swoisty skorowidz, ułatwiający odszukanie właściwej, poszukiwanej zapiski.

Tab. 1. Wg B. Ulanowskiego. Chronologia zaszłości we wsi Siary, rozpatrywanych przez Sąd wójtowski – ławniczy, według zasad prawa magdeburskiego, w latach 1581 do 1714.